Somhairle MacGill-Eain Air-loidhne
Bàrdachd
separator
 
Eachdraidh-beatha Bàrdachd Sgrìobhaidhean Lèirmheasach Leabhar-chlàr Companaich Litreachail eadar-nàiseanta Foillsichidhean Duaisean agus Urraman Clàr-eachdraidh
img
Urras Shomhairle
An t-Urras
Eachdraidh
Na h-Urrasairean
Obair an Urrais
Bòrd Stiùiridh
Partners Awards for All Comunn na Gàidhlig Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Sabhal Mòr Ostaig Scottish Arts Council Comunn na Gàidhlig Scottish Arts Council Awards for All Comunn na Gàidhlig The PRS Foundation for New Music Gaelic Arts Highland 2007 Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Awards for All Comunn na Gàidhlig Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Scottish Arts Council Awards for All Comunn na Gàidhlig The PRS Foundation for New Music Gaelic Arts Highland 2007 Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Awards for All Comunn na Gàidhlig Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Scottish Arts Council Awards for All Comunn na Gàidhlig The PRS Foundation for New Music Gaelic Arts Highland 2007 Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Scottish Arts Council Awards for All Comunn na Gàidhlig The PRS Foundation for New Music Gaelic Arts Highland 2007 Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Awards for All Comunn na Gàidhlig Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Scottish Arts Council Awards for All Comunn na Gàidhlig The PRS Foundation for New Music Gaelic Arts Highland 2007 Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Awards for All Comunn na Gàidhlig Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Scottish Arts Council Awards for All Comunn na Gàidhlig The PRS Foundation for New Music Gaelic Arts Highland 2007 Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Awards for All Comunn na Gàidhlig Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Scottish Arts Council Awards for All Comunn na Gàidhlig The PRS Foundation for New Music Gaelic Arts Highland 2007 Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Scottish Arts Council Awards for All Comunn na Gàidhlig The PRS Foundation for New Music Gaelic Arts Highland 2007 Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Awards for All Comunn na Gàidhlig Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Scottish Arts Council Awards for All Comunn na Gàidhlig The PRS Foundation for New Music Gaelic Arts Highland 2007 Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Awards for All Comunn na Gàidhlig Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Scottish Arts Council Awards for All Comunn na Gàidhlig The PRS Foundation for New Music Gaelic Arts Highland 2007 Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Awards for All Comunn na Gàidhlig Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Scottish Arts Council Awards for All Comunn na Gàidhlig The PRS Foundation for New Music Gaelic Arts Highland 2007 Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Scottish Arts Council Awards for All Comunn na Gàidhlig The PRS Foundation for New Music Gaelic Arts Highland 2007 Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Awards for All Comunn na Gàidhlig Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Scottish Arts Council Awards for All Comunn na Gàidhlig The PRS Foundation for New Music Gaelic Arts Highland 2007 Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Awards for All Comunn na Gàidhlig Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Scottish Arts Council Awards for All Comunn na Gàidhlig The PRS Foundation for New Music Gaelic Arts Highland 2007 Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Awards for All Comunn na Gàidhlig Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Scottish Arts Council Awards for All Comunn na Gàidhlig The PRS Foundation for New Music Gaelic Arts Highland 2007 Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Scottish Arts Council Awards for All Comunn na Gàidhlig The PRS Foundation for New Music Gaelic Arts Highland 2007 Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Awards for All Comunn na Gàidhlig Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Scottish Arts Council Awards for All Comunn na Gàidhlig The PRS Foundation for New Music Gaelic Arts Highland 2007 Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Awards for All Comunn na Gàidhlig Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Scottish Arts Council Awards for All Comunn na Gàidhlig The PRS Foundation for New Music Gaelic Arts Highland 2007 Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Awards for All Comunn na Gàidhlig Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Scottish Arts Council Awards for All Comunn na Gàidhlig The PRS Foundation for New Music Gaelic Arts Highland 2007 Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Scottish Arts Council Awards for All Comunn na Gàidhlig The PRS Foundation for New Music Gaelic Arts Highland 2007 Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Awards for All Comunn na Gàidhlig Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Scottish Arts Council Awards for All Comunn na Gàidhlig The PRS Foundation for New Music Gaelic Arts Highland 2007 Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Awards for All Comunn na Gàidhlig Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Scottish Arts Council Awards for All Comunn na Gàidhlig The PRS Foundation for New Music Gaelic Arts Highland 2007 Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Awards for All Comunn na Gàidhlig Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Scottish Arts Council Awards for All Comunn na Gàidhlig The PRS Foundation for New Music Gaelic Arts Highland 2007 Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig Scottish Arts Council Awards for All Comunn na Gàidhlig The PRS Foundation for New Music Gaelic Arts Highland 2007 Bòrd na Gàidhlig UK LEADER Gaelic Media Service Comunn na Gàidhlig
Naidheachd Gailearaidh Meadhanan Mapaichean Cuimhneachain
'
Dàin a rèir an ainm

 

Liosta a rèir na h-ama


IV Coilltean Ratharsair 1940

'

Coilltean Ratharsair

Gallain a’ ghiuthais
  air lùthadh an fhirich;
gorm-chlogadan suaithneis,
muir uaine gun dinneadh;
treun, aotrom, ceann-gaothail,
neo-shaothrach, gun shireadh,
a’ choille mhòr ghuanach,
ruadh, uaine, dà fhilleadh.

Ùrlar frainich is beithe

 

air an t-seòmar àrd uaine;
am mullach ’s an t-ùrlar
trom-dhathte le suaimhneas:
mith-chuachan na sòbhraig,
bileag bhuidhe air uaine;
is cuilbh dhìreach an t-seòmair,
giuthas òirdhearc an luasgain.


Thug thu dhomh clogadan,

 

clogadan buadhmhor,
clogadan mireanach,
buidhe is uaine;
clogadan glaganach,
clogadan uallach,
clogadan drithleannach,
clogadan ruadha.


Ghabh mi do bhrataichean

 

umam gan suaineadh:
ghabh mi do bhrataichean
buidhe is uaine.
Sgeadaich mi aignidhean
beadarra luaineach:
sgeadaich ’nad bhrataichean
buidhe is ruadha.


Ghabh mi an t-slighe

 

tro fhilleadh an luasgain:
thug mi an cùrsa
thar ùr-fhonn a’ bhruadair,
a’ siubhal ’s a’ tilleadh
’s a’ sireadh na buaidhe,
am mire ’s an deann-ruith
is m’ annsachd gu h-uallach.


A’ choille mhòr shiùbhlach

 

’s i ùrail am meanmna;
a’ choille àrd uaine
ann an luadh ioma-dhealbhach.
A’ choille ’s mo bhuadhan
ann an luathghair nan geala‑chas:
a’ choille bàrr-gùcach
le ùrachadh falbhach.


Coille na grèine

 

’s i èibhneach is mireagach:
a’ choille ioma-ghaothach,
an leug fhaodail dhrithleannach;
coille na sgàile
’s i tàmhach neo-dhribheagach:
coille a’ chrònain
’s i òranach luinneagach.


A’ choille san sgarthanaich

 

dùsgadh sa chamhanaich:
a’ choille le langanaich
brùchdadh gu tabhanaich:
a’ choille le dùblachadh
crunluaidh chabhagaich:
a’ choille ’s i mùirneach
ri sùgradh nam marannan.


Bha thu labhar tràth-nòine

 

le òrain ’nad fhàrdaich
is fionnar le driùchdan
a’ tùirling gu sàmhach;
agus bhristeadh tu loinneil
le doireachan smeòrach,
’s a’ dùnadh gu suthain
bu shruthanach crònan.


Rid thost anns an oidhche

 

bhiodh loinn-chruthan òmair
thar ciaradh nan coilltean
’s fann-shoillse na glòmainn,
ag èaladh gu cuireideach,
ioma-chruthach, seòlta,
a’ falbh ’s a’ sìor thighinn
’s gam filleadh ’nad chrònan.


Thug thu dhomh clogadan,

 

clogadan uaine;
clogad a’ bhioraidh
is clogad an t-suaimhneis:
clogadan ùrail
gam chiùrradh le buaireadh,
clogadan àrdain
gam mhàbadh le luasgan.


Bhuair aodann sàmhchair choilltean,

 

ceilearadh shruthan is suaineadh aibhnean,
ciùine reultan buidhe a’ boillsgeadh,
lainnir a’ chuain, coille-bìonain na h-oidhche.


Nuair dhòirt a’ ghealach na crùin shoilleir

 

air clàr dùbhghorm na linne doilleir
agus a dh’iomair mi ’nan coinneamh,
’s ann a dh’fheuch mi ri shloinneadh.


’S e Sgùrr nan Gillean a’ bheithir

 

cholgarra gharbh le cheithir
binneanan carrach ceann-chaol sreathach;
ach ’s ann tha e bho speur eile.


B’ e ’n t-aon-chòrnach Sgùrr nan Gillean,

 

foistinneach, sgiamhach le ghile,
le ghile shneachda ’na dhrithleann,
ciùin agus stòlda ’na shitheadh,


’na shitheadh sleagha air an fhàire,

 

sgurra foinnidh geal na h-àilleachd,
sgurra m’ iargain ’s mo shàth-ghaoil,
sgurra ’s biothbhuan suain thar Clàraich.


Coille uaine taobh bhos na Clàraich,

 

coille Ratharsair le ceòl-gàire,
coille Ratharsair gu ciùin sàmhach,
coille aoibhneach bhrònach ghràdhach.


Cladh air dà shlios dheas an fhirich,

 

dà chladh saidhbhir leth mo chinnidh,
dà chladh sàmhach air bruaich na linne,
dà chladh fir Ratharsair air tilleadh.


Air tilleadh gu tàmh an fhuinn

 

bho latha grèine an speur chruinn,
cladh fo sgàil bho àile tuinn,
dà chladh leasraidh an fhuinn.


Coille Ratharsair,

 

m’ ionam, labharag:
mo chiall cagarain,
mo leanabh cadalach.


Anns a’ choille thàinig straonadh,

 

an coille na h-oidhche braonaich,
an coille nan duilleagan maotha,
coille luaineach, coille chaochan.


Dhùisg an nathair ’na lùisreadh,

 

’na duilleach ioma-luath caol ùrar,
’na geugan duilleagach gu ciùrradh,
gath a’ chràdhghal anns an t-sùgradh.


Thàinig an sitheadh bhon Chuilitheann,

 

bho na beanntan bu duilghe
dìreadh gu mullach suilbhir:
lotadh a’ mhaothanachd le uilebheist.


Chunnaic mi an triùir gu siùbhlach,

 

an triùir bhan-dia chuimir rùiste:
b’ aithne dhomh Actaeon brùite
le triùir fheargach ga sgiùrsadh.


Chunnaic mi an triùir sa choille,

 

an triùir gheal rùiste loinneil,
an triùir ’nan aiteal mum choinneamh,
an triùir dho-labhairt an coinneamh.


Tè a liubhair na pògan

 

nach do shàsaich an tòrachd
dhùbailte bha anns an fhògradh,
am fear ruagte dian san tòrachd.


Bu choille Ratharsair an tè

 

a liubhair pòg mheala rèidh,
a’ phòg nach fòghnadh don chrè,
a’ phòg chuir luasgan sa chlèibh.


Chan eil de dheann-ruith ’nan dàn

 

a dhèanadh dheth an doineann àrd,
chan eil ann de bheatha làin
a chuireadh a’ choille ’na tàmh.


Coille Ratharsair ’na ciùine

 

ri taobh na Clàraich gu mùirneach,
siubhal uaine an ùrlair
th’ aig a’ Chuilitheann ris na sùghan.


Coille Ratharsair an labharag,

 

coille bhrìodail, coille chagarain,
coille aotrom ri taobh nam marannan,
coille uaine an suain neo-chadalach.


’S e bhith creidsinn le feòil,

 

le eanchainn ’s le cridhe
gu robh aon nì coileanta
àlainn so-ruighinn:
nì a sheachnadh allaban
na colainne ’s a’ chruaidh-chàis,
nach millteadh le meapaineadh
tìme is buairidh.


Dè fàth bhith toirt do nighinn

 

gaol mar ghormadh speur
ag èirigh às a’ chamhanaich
gu lomnochd ri grèin?
Ged bheirteadh gaol cho coileanta
ri gaisge ’n aghaidh chàs,
gun athadh, gun teagamh, gun dòchas,
goirt, crò-dhearg, slàn;
ged bheirteadh an gaol do-labhairt,
cha bhiodh ann ach mar gun cante
nach b’ urrainn an càs tachairt
a chionn gu robh e do-labhairt.


Dè fàth bhith toirt do dhòchas

 

gaol steud-crodhanta crò-dhearg,
bhith liubhairt do àird a’ Chuilithinn
gaol a nì strì thar gach duilghinn?
Dè fàth adhradh do Nàdar
a chionn gur h-i choille pàirt dheth?


Chunnacas mùr a’ Chuilithinn leagte,

 

prann briste, an sloc sgreataidh;
agus chunnacas an gaol singilt’
do-ruighinn, caillte, neo-mhillte.


’S e gu bheil iad ag èirigh

 

às an doimhne thruaigh reubte
tha cur air beanntan an èire.


Bochd mì-chinnteach am bonn

 

tha stèidheachadh Cuilitheann nan sonn
ionnas mar reubar an conn
chur àilleachd air dàn is fonn.


Och a’ choille, och a’ choille,

 

dè na tha ’na doimhne dhoilleir!
Mìltean nathraichean ’na lùisreadh:
an t-aoibhneas ’s e briste brùite
agus an cràdh bha riamh ciùrrte,
nach toir bàrr air a’ chiùrradh.


Och a’ choille, och a’ choille!

 

Fiamh na bòidhche foinnidh,
na sùla tha maoth soilleir,
seud beothanta anns an doille.


Tha eòl air slighe an t-snodhaich

 

a’ drùdhadh suas gu ghnothach,
am fìon sìor ùrar beothail
gun fhios dha fhèin, gun oilean.


Chan eil eòl air an t-slighe

 

th’ aig fiarachd cham a’ chridhe
’s chan eil eòl air a’ mhilleadh
don tàrr gun fhios a cheann-uidhe.


Chan eil eòlas, chan eil eòlas

 

air crìch dheireannaich gach tòrachd
no air seòltachd nan lùban
leis an caill i a cùrsa.


* * *


'
Liosta a rèir na h-ama


1 1932-1940


II An Cuilitheann 1939


III An Tràigh Thathaich
An Dùbhlachd 1939 – An t-Iuchar 1941



IV Coilltean Ratharsair 1940


V An Ìomhaigh Bhriste
An Lùnasdal 1941 – An Giblean 1944



VI Blàr 1942-1943


VII 1945-1972


VIII 1972 agus na dhèidh


   
'